Artificiële intelligentie is overal. Ook binnen de journalistiek en reclamewereld dient het tegenwoordig als hulpmiddel om enerzijds efficiënter te werken en anderzijds om de kwaliteit van teksten te verbeteren. Maar hoe zit het dan met auteursrecht?
Artificiële intelligentie (AI) is nog maar relatief recent zo sterk in onze leefwereld aanwezig. Sinds de opkomst van ChatGPT is generatieve AI democratischer dan ooit en kan elke journalist, copywriter en marketeer ervan gebruikmaken. Zo kan het professionelen helpen met het verbeteren van teksten en kan het dienen als inspiratiebron. AI-tools zoals ChatGPT kunnen ook volledig nieuwe teksten genereren. Handig en tijdbesparend is het zeker, maar wat met het commercieel gebruik ervan? “Op Europees vlak bereiden ze heel wat regelgeving en initiatieven rond artificiële intelligentie voor”, aldus Jozefien Vanherpe, professor intellectuele rechten aan KU Leuven.
Transparantie
“In 2021 stelde de Europese Commissie voor het eerst een wetgevend framework voor over AI, de AI Act. In eerste instantie gaat dat over de risico’s die AI met zich meebrengt. In het voorjaar van 2023 was ChatGPT opeens overal, dus ook daarop heeft ze nu ingespeeld. De Europese instellingen zullen zich daarbij voornamelijk richten op een transparantieverplichting bij het gebruik ervan. Daar zullen ze volgens mij het meeste op focussen en vrij strenge vereisten aan koppelen”, zegt Jozefien Vanherpe.
Op dit moment zitten die voorstellen in de Europese machine en hoopt de EU tegen het einde van dit jaar effectief een akkoord te bereiken. Dan duurt het wel nog enige tijd vooraleer die verordening van toepassing wordt.
Roeien met de riemen die we hebben
Op Europees niveau zijn politici daarnaast ook volop bezig om een oplossing te vinden over auteursrecht, maar dat blijkt niet zo evident. “We kunnen natuurlijk niet voorspellen wat er uiteindelijk uit die Europese machine gaat komen, dus momenteel moeten we het doen met de criteria van auteursrecht die we al hebben”, klinkt het bij Vanherpe.
U kan AI natuurlijk op verschillende manieren inzetten. Het kan een tekst verbeteren, u inspiratie geven en volledig zelf een tekst genereren. Wanneer een AI-tool een bestaande creatie verbetert, is de kwestie van auteursrecht enkel van toepassing voor zover de wijzigingen voldoen aan de vereisten van auteursrechtelijke bescherming. Ook kunnen we ons vragen stellen bij het gebruik van teksten die een AI-tool volledig zelf heeft gegenereerd.
Auteursrecht beschermt een concreet en origineel werk. De teksten die AI-tools genereren zijn concreet, maar bij de originaliteitsvereiste botst het tegen een aantal muren. Het houdt in dat de persoonlijkheid van de maker in het werk zit, wat bij een softwareapplicatie moeilijk het geval is, aangezien het impliceert dat het over een natuurlijk persoon moet gaan. “Een AI-systeem is op zich geen rechtspersoon en kan dus geen drager zijn van rechten. Als gevolg kan een AI systeem ook geen drager zijn van auteursrechten”, zegt Jozefien Vanherpe.
Geen ja/nee kwestie
Betekent dat dat uw teksten die AI gegenereerd heeft zomaar mag kopiëren en gebruiken zonder bronvermelding? Dat nu ook weer niet. AI maakt gebruik van enorm veel gegevens (teksten, afbeeldingen, onderzoeken, liedjes, …) die wél gemaakt zijn door mensen, om zo tot nieuwe inhoud te komen op basis van een denkproces dat gelijkwaardig is aan dat van mensen. Wanneer u bijvoorbeeld aan een AI-tool zou vragen om een verhaal te schrijven, kan het de uitlijn of de personages van een bepaald boek gebruiken en het licht aanpassen om tot een nieuwe creatie te komen. De niet-menselijke tool heeft dan wel de tekst geschreven, maar het kan heel fel gebaseerd zijn op werken van mensen, vaak ook zonder dat u het weet. Vergeet niet, ChatGPT in de huidige vorm kan geen complete en accurate bronvermelding geven wanneer het teksten genereert, ook al zijn deze gebaseerd op bestaande werken.
Omdat er nog geen concrete wetgeving specifiek over AI en auteursrecht van toepassing is, kunnen we ook kijken naar de algemene voorwaarden die de mensen achter generatieve AI-tools hebben opgesteld. Bij ChatGPT mag u de output gebruiken voor verschillende doeleinden, waaronder ook commerciële. Hoe dan ook moet u een risicoanalyse maken als bedrijf, volgens Jozefien Vanherpe. “Het risico zit erin dat het op termijn wel een probleem wordt. Nieuwe wetten zijn over het algemeen niet retroactief van toepassing, maar er kan worden geargumenteerd dat het een probleem is op basis van de regels en criteria die er nu zijn”, zegt Jozefien Vanherpe.
Hoe dan ook blijft het moeilijk om zulke zaken te controleren. Niet elke gebruikersinput zal dezelfde output genereren. Met andere woorden, dezelfde vraag kan steeds een verschillend antwoord genereren en verschillende vragen kunnen vergelijkbare antwoorden genereren. De AI-systemen verbeteren zichzelf continu en passen zichzelf ook aan.
Er is dus geen eenduidig antwoord op de auteursrechtkwestie totdat de EU met duidelijke wetgeving komt over het gebruik van generatieve AI. Tot dan zijn waakzaamheid en risicoanalyses cruciaal. Daarnaast moet u als bedrijf niet enkel kijken naar wat mag, maar ook naar wat ethisch verantwoord is. Maak de balans dus op en kijk wat voor uw bedrijf het beste is, als uitgever, creatief bureau of adverteerder.
© fotograaf Wouter Maeckelberghe
Zin om meer te lezen?
- Op de boekenplank van…Veerle Neyens
- Mieke Berendsen: “Magazines zijn een rustpunt, en dat hoeft niet digitaal te zijn”
- Thierry Hugot: ” AI-bedrijven moeten de naburige rechten van de persuitgevers respecteren en vergoeden”
- Op de boekenplank van…Ineke Le Compte
- Wim Troch: “Via ja communicatie weten je leden dat je voor hen aan het werk bent”
