Het vertrouwen in nieuwsmedia is tijdens de coronapandemie gestegen, nadat het jarenlang daalde. Dat zegt het Reuters Institute. De stijging geldt voor bijna alle 46 landen die in hun Digital News Report werden onderzocht. Wat waren de oorzaken? En wat moeten de media nu doen?
Lees ook: “Veel media kunnen zich geen journalistiek veroorloven die relevant is voor de democratie”
Enkel in de Verenigde Staten bleef het vertrouwen in nieuwsmedia laag: 29% van de Amerikanen beweert “het meeste nieuws meestal te vertrouwen”, de laagste vertrouwensscore van de 46 landen die zijn onderzocht voor het Digital News Report 2021.
Er zijn veel redenen voor het afnemende vertrouwen van het publiek in de media in de jaren voor 2020, niet in de laatste plaats onbetrouwbare media zelf. Maar de toenemende overheidsaanvallen op de pers over de hele wereld helpen zeker niet. Regeringen wereldwijd hebben zich tegen journalistiek gekeerd, niet in de laatste plaats de Verenigde Staten onder Trump, Poetin’s Rusland, Turkije, Hongarije en Polen. Zelfs in het Verenigd Koninkrijk, nochtans een oude democratie, ligt de BBC constant onder vuur.
Wederopbouw van vertrouwen
Onbetrouwbare informatie is zichtbaarder en meer onder de aandacht dan ooit. Het opsporen van de oorzaken van het afnemende vertrouwen in de wereldmedia is dan ook een fulltime baan geworden. Van politiek gemotiveerde uitspattingen van fake news tot de verspreiding van verkeerde informatie door beroemdheden.
Het is ook een fulltime baan om uit te zoeken hoe je het vertrouwen kunt herstellen, met discussies over wat te doen in journalistieke opleidingen, denktanks en redacties over de hele wereld. De meningen zijn verdeeld over wat de oplossing is.
Neutraliteit of transparantie?
Voor sommigen draait het allemaal om een terugkeer naar de feiten. Volgens het Digital News Report wil 66% van de respondenten dat hun nieuwsmedia neutraal blijven. 74% vindt dat rapportages een reeks standpunten moeten benadrukken, in plaats van een standpunt in te nemen.
Voor anderen gaat het om transparantie. Naar aanleiding van de Black-Lives-Matter-protesten in 2020 zou een medewerker van Bloomberg hebben opgemerkt: “Reporters zijn bedoeld om objectief te zijn, maar voor velen lijkt het onderscheid tussen goed en kwaad nu duidelijk.”
Een minderheid – 24% – wil de zogenoemde ‘façade van neutraliteit’ verwijderen. Zij zijn ervan overtuigd dat er nieuwsonderwerpen zijn waarin “het geen zin heeft om te proberen neutraal te zijn”. De berichtgeving over COVID-19 en in toenemende mate de klimaatcrisis zijn hier voorbeelden van.
Onmiddellijke actie gevraagd
Het INMA-rapport, How News Brands Are Rebuilding Trust, suggereert dat gegevens uit openbare enquêtes aantonen dat het mogelijk is om vertrouwen te herstellen, maar dat er onmiddellijk actie moet worden ondernomen.
Zoals The Trust Project dat doet, o.a. in België.
Dit is een internationaal consortium van nieuwsorganisaties die normen voor transparantie ontwikkelen. Ze werken ook samen met de techplatformen om de commitment van de journalistiek aan transparantie, nauwkeurigheid, inclusie en eerlijkheid te versterken.
De kern van het werk van het Trust-project zijn acht vertrouwensindicatoren die helpen de betrouwbaarheid van een verhaal te bepalen. Oprichter Sally Lehrman, tevens auteur van het INMA-rapport is van mening dat de pandemie meer mensen heeft gewezen op de waarde van nauwkeurig nieuws en hun eigen rol bij het kiezen ervan. Daarop moeten nieuwsmedia nu inspelen.
Goede journalistiek is elementair voor democratie (en inkomsten)
We schreven op deze site al eens over het belang van ethische journalistiek voor het voortbestaan van de democratie. Met de situatie in Rusland en Oekraïne vandaag komt dit nog eens duidelijk voor het voetlicht.
Lees meer: “Veel media kunnen zich geen journalistiek veroorloven die relevant is voor de democratie”
Voor mediabedrijven is het bovendien belangrijk om te weten dat er een direct verband is tussen vertrouwen en het genereren van inkomsten, nu en vooral in de nabije toekomst, wanneer de digital natives de belangrijkste nieuwsdoelgroep vormen. Dat blijkt ook uit een onderzoek van de Knight Foundation naar de invloed van leeftijd op de manier waarop Amerikanen naar de media kijken. Dat laat zien dat oudere lezers merkentrouw tonen, terwijl jongere lezers meer geïnteresseerd zijn in nauwkeurigheid en transparantie.
Media moeten hun betrouwbaarheid bewijzen
Terwijl 68% van de ondervraagde 18- tot 35-jarigen zei dat de nieuwsmedia “van cruciaal belang” zijn voor de democratie, was slechts 32% het ermee eens dat het merk van een nieuwsorganisatie erg belangrijk is. Het gevolg is dat zij zich eerder tot andere bronnen of onafhankelijke factchecksites wenden, wanneer ze onzeker zijn over feiten in een nieuwsbericht.
Het rapport vat de vooruitzichten voor toekomstige nieuwsaanbieders perfect samen: “Jongeren reageren op de veranderingen in het medialandschap met inspanningen om kritischere nieuwsconsumenten te zijn.” Uitgevers moeten hun betrouwbaarheid daarom onomstotelijk bewijzen, anders zullen ze geen verbinding krijgen met toekomstige doelgroepen.
Bron: WNiP, Media Moments
